Scheepswerf Sappemeer

Met Roemte werken ze samen aan een toekomstvisie waarbij het behoud van het museum en de werkende werf het uitgangspunt is.
De werf met het markante hoogholtje over het Borgercompagniesterdiep ligt er mooi bij. Het is niet moeilijk voor te stellen hoe het hier 150 jaar geleden was met de nog werkende werf in de oorspronkelijke setting aan het water. Een bijzondere plek waar je je echt even terug in de tijd waant. Bestuurslid Johan Kielman en werfbaas Govert Tukker vertellen meer over deze historische locatie.

Adres: Noorderstraat 308 – 9611 AT – Sappemeer
Initiatiefnemers: Stichting Historische Scheepswerf Hoogezand-Sappemeer – Johan Kielman, Govert Tukker
Dit gesprek vond plaats in juli 2025.

Het project

De Stichting Historische Scheepswerf Hoogezand-Sappemeer bestaat uit vier bestuursleden en ruim 20 vrijwilligers, waaronder vakmensen, een coördinator groepsbezoeken, een museumconservator en een onderhoudsploeg. Tijdens openingsdagen ontvangen vrijwilligers de bezoekers, geven rondleidingen en verzorgen bij grotere groepen koffie of lunch. Slechts enkele ervaren vrijwilligers mogen de historische machines demonstreren om deze in goede staat te behouden.

De werf en het museum zijn open op dinsdag, donderdag en elke tweede zaterdag van de maand van april tot en met september. Die zaterdagen sluiten aan bij het ‘Rondje Midden-Groningen’, een regionale route langs musea, galeries en erfgoedlocaties.
“Tot nu toe lukt het goed om de werf draaiende te houden op dinsdag, donderdag en één zaterdag per maand, dankzij onze vrijwilligers. We zijn daarbij vooral afhankelijk van gepensioneerden of mensen die deels zijn afgekeurd; jongere mensen kunnen doordeweeks meestal niet helpen. Omdat het een oud gebouw is, zijn veiligheid en goede verlichting belangrijk. Daarom werken we op vaste dagen, zodat iedereen tegelijk aan de slag kan,” vertelt Johan.

Jaarlijks ontvangt de werf zo’n 2000 tot 2500 bezoekers, met pieken tijdens Open Monumentendag en WinterWelVaart. De Tocht om de Noord, met 4500 bezoekers, telt niet mee in de cijfers, maar is wel goed voor de naamsbekendheid.
Govert vult aan: “We merken dat we profiteren van de opgeknapte haven; er komen nu vaker bezoekers bij ons langs die met hun eigen bootje varen. Daarnaast verspreiden we jaarlijks duizenden folders op campings in Oost-Friesland, Groningen en Noord-Drenthe. Goede PR blijft belangrijk voor het behoud van de werf.”
Via Facebook, de website, flyers, het eigen tijdschrift ‘Werftijding’ en een mailing naar donateurs wordt het publiek regelmatig geïnformeerd over de activiteiten van de scheepswerf.

Ontwikkelen

Roemte voerde in 2024 gesprekken met de gemeente Midden-Groningen en het Groninger Monumenten Fonds (GMF) over de toekomst van de historische scheepswerf. Met de opheffing van het GMF in juli 2024 startte de zoektocht naar een nieuwe eigenaar voor de museale werf. De gemeente besloot de werf terug te kopen om zo de erfgoedfunctie als toeristische en sociale plek voor de regio te behouden.
Roemte is door de gemeente gevraagd om samen met de Scheepswerf een toekomstvisie op te stellen. Het doel is de huidige functies (museum en werkende werf) te behouden en te komen tot een financieel haalbaar plan waarmee een geschikte koper kan worden gevonden. Dit kan ook de stichting zelf zijn.
Roemte is na het in kaart brengen van de onderzoeksvragen voor de toekomstvisie aan de slag gegaan. Daarvoor zijn ook experts uit verschillende sectoren betrokken, waaronder toerisme, erfgoed, kunstgeschiedenis, economie en de museale wereld. In werksessies is hen gevraagd mee te denken over de toekomstmogelijkheden voor de scheepswerf. De gemeente blijft betrokken totdat er een geschikte koper is gevonden.

Johan: “De samenwerking met Roemte over de toekomstvisie verloopt goed. We hebben wel eerder met organisaties overleg gehad wat niet uitmondde in voor ons uitvoerbare voorstellen. Wat stichting Roemte nu doet is realistisch: ze komen met voorstellen die uitvoerbaar zijn”.

Johan en Govert zijn van mening dat het proces zich nog in een vroeg stadium bevindt, maar het scenario waarin de gemeente eigenaar blijft en de stichting verantwoordelijk is voor het onderhoud, spreekt hen het meeste aan. Zij beschikken zelf over vakbekwame vrijwilligers, waardoor het onderhoud tegen relatief lage kosten kan worden uitgevoerd.
Govert: ‘Maar je moet daarvoor natuurlijk wel alle neuzen dezelfde richting op hebben staan.”

En van de belangrijkste zaken die na het afronden van de toekomstvisie door het bestuur moet worden opgepakt is tot een overeenstemming komen met de gemeente over het gebruik van het onroerend goed.
“Daarnaast moeten we zorgen voor voldoende vrijwilligers en kunnen we wel wat nieuwe bestuursleden gebruiken. Ik maak me niet zo druk om de aanwas van vakmensen; in tien jaar zijn vrijwilligers steeds vanzelf aangehaakt. Elk jaar komen er wel 1 of 2 vaklui bij,” vertelt Johan.

Dankzij de naamsbekendheid van de werf, het eigen netwerk en deelname aan evenementen waar jaarlijks veel bezoekers op afkomen, krijgt de werf regelmatig opdrachten binnen. Deze klussen zijn vooral voor verenigingen en musea.
Govert zegt hierover: “Dat gaat vrij goed. Je wilt natuurlijk geen concurrent zijn van bestaande werven en aannemers. Daarom richten we ons bijvoorbeeld op opdrachten voor kerken en musea. Daarmee kunnen we nog aardig wat werk binnenhalen, niet alleen aan historische schepen, maar ook andere klussen.”
Zo werd er een klokkenstoel gebouwd voor de Ontmoetingskerk in Sappemeer, en momenteel wordt er gewerkt aan een grote kippenren voor een kinderboerderij, evenals het reviseren van de motor van een 100 jaar oud schip dat in de haven ligt.

De werf vervult naast een museale en werkfunctie ook een belangrijke sociale rol. Al bijna twee jaar organiseert men met groot succes elke laatste vrijdag van de maand een Schipperscafé. Tijdens deze bijeenkomsten wordt er een diapresentatie gegeven over een (vaak, maar niet altijd) maritiem gerelateerd onderwerp, verzorgd door een interessante spreker.

Financieren

De scheepswerf is eigendom van de gemeente Midden-Groningen en de stichting maakt gebruik van de werf. Inkomsten van de stichting komen uit betaalde opdrachten, entreegelden en bijdragen van donateurs, wat zorgt voor een stabiele basis. Opdrachten leveren wisselende inkomsten op; opdrachtgevers krijgen een offerte en weten dat er slechts twee dagen per week wordt gewerkt. De inkomsten dekken de vaste lasten, onderhoud en voorzieningen zoals koffie en thee; de stichting kan zich daarmee net redden.
De scheepswerf heeft recent een tv-scherm aangeschaft om minder validen die de bovenverdieping niet kunnen bezoeken toch het museum te laten zien. In de ontvangstruimte wordt voor hen een film over de tentoonstelling vertoond. Het geld hiervoor kwam uit een gemeentelijke subsidie voor museale toegankelijkheid. Daarnaast kunnen bezoekers sinds anderhalf jaar een inleidende film bekijken over de geschiedenis en het werk op de werf, wat de rondleiding vergemakkelijkt en verrijkt.

De stichting heeft weinig ruimte om uit te breiden, maar benut het terrein zoveel mogelijk. Wellicht komt in de toekomst het oude werfkantoor vrij, dat nu nog als woonruimte wordt verhuurd, waardoor het bij het museum kan worden betrokken. Na afronding van de toekomstvisie volgt overleg met de gemeente over eigendom en verkoop. Daarnaast kijkt Roemte samen met het bestuur en de gemeente wat er nodig is om de huidige functies te behouden voor de toekomst.

Johan: ‘Het belangrijkste punt uit de toekomstvisie is toch wel dat wij beide takken in leven kunnen houden, zowel het museale gedeelte als het werkbare gedeelte. Want dat is toch wel één van de aantrekkelijkste punten: er is hier altijd reuring, er gebeurt wel wat met al die werkende machines en werkzaamheden.”